نخل روغنی
Elaeis guineensis که در منابع اسپانیایی با نام palma aceitera africana شناخته میشود، یکی از مهمترین نخلهای اقتصادی جهان و بومی مناطق استوایی غرب آفریقاست. این گونه به دلیل توانایی تولید حجم بالای روغن از میوه و دانه، در قرن گذشته به کشورهای استوایی آسیا و آمریکای لاتین نیز معرفی شد و به یکی از منابع اصلی روغن نباتی تبدیل گردید. نخل روغنی دارای تاجی بزرگ با برگهای پرمانند، تنهای سخت و میوههایی خوشهای است که از نظر رنگ و اندازه بسیار شاخص هستند. چرخه رشد سریع و باردهی بالا از مهمترین ویژگیهای آن در زیستگاه طبیعی و مزارع تجاری است.
سازگاری و کاربرد در طراحی منظر
با وجود کاربرد گسترده این نخل در صنایع کشاورزی، Elaeis guineensis در محوطهسازی نیز میتواند جلوهای گرمسیری و باشکوه ایجاد کند. این گونه در اقلیمهای گرم و بسیار مرطوب بهترین عملکرد را دارد و به خاکهای غنی، آفتاب کامل و رطوبت بالا نیازمند است. در باغهای بزرگ، پارکها و مناظر استوایی، این نخل با تاج متراکم و فرم قوی خود بهعنوان یک عنصر شاخص یا برای ایجاد سایه قابل استفاده است. علاوه بر نقش زیباییشناختی، حضور آن در فضاهای سبز آموزشی یا باغهای گیاهشناسی میتواند به معرفی یکی از مهمترین گونههای اقتصادی و اکولوژیک مناطق گرمسیری کمک کند.
| ردیف | عنوان مشخصه | توضیحات |
|---|---|---|
| 1 | نام علمی | Elaeis guineensis |
| 2 | نام فارسی | نخل روغنی آفریقایی |
| 3 | نام انگلیسی | African Oil Palm |
| 4 | خانواده | Arecaceae |
| 5 | خاستگاه | غرب آفریقا (گینه، نیجریه، آنگولا) |
| 6 | اقلیم طبیعی رشد | گرمسیری بسیار گرم و مرطوب |
| 7 | ارتفاع نهایی گیاه | 20 تا 30 متر |
| 8 | قطر تنه | 30 تا 45 سانتیمتر |
| 9 | ویژگی تنه | تنه ضخیم، پوشیده از بقایای دمبرگها، بافت فیبری |
| 10 | فرم تاج برگ | تاج باز، گسترده، با برگهای بسیار کشیده |
| 11 | تعداد برگ در تاج | 40 تا 60 برگ بالغ |
| 12 | طول برگ | 4 تا 6 متر |
| 13 | نوع برگ | پرمانند (Pinnate) با برگچههای بلند و نوکتیز |
| 14 | سرعت رشد | بالا؛ یکی از سریعترین رشدها بین نخلها در اقلیم مناسب |
| 15 | نوع ریشه | گسترده، الیافی، قوی و سطحی |
| 16 | نیاز نوری | آفتاب کامل |
| 17 | مقاومت به سرما | بسیار پایین؛ آسیب در 12°C، مرگ در دمای کمتر از 5–7°C |
| 18 | نیاز آبی | بالا؛ نیازمند خاک مرطوب در طول سال |
| 19 | تحمل خشکی | بسیار کم |
| 20 | نیاز به رطوبت هوا | بسیار بالا (بالای 70٪) |
| 21 | نوع خاک مناسب | لومی غنی، مرطوب، با زهکشی خوب، سرشار از مواد آلی |
| 22 | pH مناسب خاک | 5.0 تا 6.5 |
| 23 | نیاز به کوددهی | بالا؛ کوددهی NPK زیاد برای تولید میوه (3–4 بار در سال) |
| 24 | روش تکثیر | بذر (جوانهزنی دشوار؛ 2–3 ماه در دمای 28–32°C) |
| 25 | مقاومت به باد | متوسط؛ وزش باد شدید باعث شکستگی برگها میشود |
| 26 | مقاومت به شوری | کم |
| 27 | آفات مهم | سوسک نخل، شپشک، لارو پروانه |
| 28 | بیماریهای مهم | پوسیدگی تاج، فوزاریوم، قارچهای ریشه |
| 29 | کاربرد در محوطهسازی | فضاهای گرمسیری وسیع، باغهای استوایی، باغهای ساحلی بسیار مرطوب |
| 30 | کاربرد اقتصادی مهم | تولید روغن پالم (بیشترین سطح زیرکشت بین نخلها در جهان) |
| 31 | کاربرد صنعتی | مواد غذایی، صابون، روغن صنعتی، سوخت زیستی |
| 32 | فاصله کاشت | 6 تا 9 متر (بسته به شرایط اقلیمی و بهرهبرداری) |
| 33 | نیاز به هرس | حذف برگهای خشک و پرچمهای قدیمی |
| 34 | طول عمر | 70 تا 100 سال |
| 35 | ویژگیهای شاخص | تولید خوشههای بزرگ میوه نارنجی-قرمز، رشد سریع، فرم استوایی قدرتمند |
| 36 | نکات طراحی | بهترین عملکرد در کنار منابع آب، رطوبت بالا و کاشت انفرادی در فضاهای بزرگ |
| 37 | کاربرد اقلیمی پیشنهادی در ایران | فقط در اقلیمهای بسیار گرم و مرطوب: چابهار، سواحل مکران، بخشهای مرطوب قشم و هرمز. |
| در کیش، بوشهر و بندرعباس تنها با مراقبت شدید و افزایش رطوبت قابل نگهداری است. | ||
| در مناطق دیگر غیرقابل کشت در فضای باز و فقط در گلخانه گرمسیری امکانپذیر است. |
