برهان
معرفی و ویژگیهای چشمگیر
درخت برهان با نام علمی Albizia lebbeck، درختی استوایی با تاج گسترده و مسطح است که سایهای وسیع و خنک مانند یک چتر طبیعی ایجاد میکند. برگهای لطیف و شانهای آن در شب یا هنگام وزش باد شدید جمع میشوند، که نام فارسی «شب خسب» از همین ویژگی نشأت میگیرد. در فصل گلدهی، درخت پوشیده از گلهای کروی و ابریشمی سفید-کرم رنگ میشود که عطری شیرین و جذاب برای زنبورها دارند. پس از گلدهی، غلافهای قهوهای رنگ و بلندی تشکیل میدهد که با خشک شدن و تکان خوردن توسط باد، صدای خاصی تولید میکنند.
کاربرد در فضای سبز پایدار جنوب ایران
برای شهرهای گرم و خشک جنوب ایران، برهان انتخابی استثنایی محسوب میشود. این درخت با نیاز آبی بسیار کم پس از استقرار، مقاومت بالا به شوری و گرما، و رشد سریع، میتواند در مدت کوتاهی سایهانداز مناسبی برای پارکها، میادین و حاشیه جادهها فراهم کند. با این حال، باید توجه داشت که شاخههای آن گاهی شکننده هستند و در طوفانهای شدید ممکن است بشکنند، بنابراین کاشت آن نباید نزدیک به ساختمانها یا مکانهای پرتردد باشد. همچنین، ریشههای سطحی و گسترده آن میتوانند با سنگفرشها و آسفالت تداخل پیدا کنند. با مدیریت صحیح و کاشت در مکان مناسب، این درخت میتواند برای دههها یک دارایی ارزشمند برای فضای سبز پایدار مناطق گرمسیری ایران باشد.
| ردیف | مشخصه | توضیحات |
|---|---|---|
| 1 | نام علمی | Albizia lebbeck (L.) Benth. |
| 2 | نام رایج | برهان |
| 3 | خانواده | Fabaceae (بقولات) |
| 4 | خاستگاه | شبهقاره هند، جنوب شرق آسیا، شمال استرالیا |
| 5 | فرم رشد | درخت متوسط تا بزرگ با تاج گسترده، مسطح و چتری شکل. شاخههای اصلی افقی. |
| 6 | ارتفاع نهایی | ۱۵–۲۰ متر (گاهی تا ۳۰ متر) |
| 7 | گستردگی تاج | ۱۵–۲۵ متر (معمولاً از ارتفاع بیشتر است) |
| 8 | سرعت رشد | بسیار سریع |
| 9 | نوع برگ | برگ مرکب دوپایه، شانهای، با برگچههای کوچک و متقارن متعدد. برگچهها در شب یا هنگام لمس جمع میشوند (حساسیت). |
| 10 | ریزش برگ | نیمهخزان (در مناطق با فصل خشک مشخص). در مناطق مرطوب همیشهسبز است. |
| 11 | رنگ پاییزی | زرد |
| 12 | گلدهی | اواخر بهار تا اواسط تابستان (اردیبهشت-مرداد) |
| 13 | رنگ گل | سفید مایل به کرم با پرچمهای بلند و ابریشمی، بسیار معطر (عطر شیرین)، در خوشههای کروی. |
| 14 | نیاز نوری | آفتاب کامل |
| 15 | نیاز آبی | کم. پس از استقرار، مقاومت بسیار خوبی به خشکی دارد. آبیاری زیاد باعث کاهش عمر درخت میشود. |
| 16 | مقاومت سرمایی | متوسط. تا -۵ درجه سانتیگراد را تحمل میکند. سرماهای شدیدتر باعث خشک شدن سرشاخهها میشود. |
| 17 | مقاومت گرمایی | عالی (تا ۵۰ درجه سانتیگراد) |
| 18 | نوع خاک | خاکهای سبک، شنی تا لومی با زهکشی عالی. تحمل خاکهای فقیر و قلیایی را دارد. |
| 19 | pH خاک | ۶٫۵–۸٫۵ (خنثی تا قلیایی) |
| 20 | مقاومت خشکی | عالی |
| 21 | تحمل شوری | خوب |
| 22 | مقاومت آلودگی هوا | خوب تا عالی |
| 23 | آفات و بیماریها | نسبتاً کم. گاهی شته، شپشک و بیماری لکهبرگی قارچی. در خاکهای سنگین مستعد پوسیدگی ریشه است. |
| 24 | طول عمر | متوسط (۴۰–۸۰ سال؛ در شرایط شهری اغلب کوتاهتر) |
| 25 | نیاز به هرس | متوسط. نیاز به هرس فرمدهی در جوانی برای ایجاد اسکلت قوی و هرس ایمنی منظم برای حذف شاخههای خشک و شکننده. |
| 26 | کاربرد در طراحی | درخت سایهانداز اصلی در پارکهای بزرگ و میادین شهری، کاشت در حاشیه جادهها و بزرگراههای مناطق گرم، فضای سبز مدارس و بیمارستانها (سایه عالی)، کنترل فرسایش بادی. |
| 27 | فاصله کاشت | ۱۲–۱۵ متر (با توجه به گستردگی بسیار زیاد تاج) |
| 28 | امکان کاشت گلدانی | فقط در مرحله نهالی و برای مدت محدود. |
| 29 | نیاز به مراقبت | کم (از نظر آبیاری) اما متوسط (از نظر نظارت بر ایمنی شاخهها). |
| 30 | سازگاری اقلیمی ایران | مناطق گرم، نیمهگرمسیری و ساحلی: استانهای هرمزگان، بوشهر، خوزستان، سیستان و بلوچستان، جنوب کرمان، و مناطق معتدل با زمستانهای ملایم مانند شیراز، اهواز، جنوب تهران (با احتیاط). |
| 31 | مقاومت باد | خوب (تاج گسترده اما انعطافپذیر). شاخههای خشک شکننده هستند. |
| 32 | مقاومت سایه | ضعیف (برای رشد متراکم و گلدهی به آفتاب کامل نیاز دارد). |
| 33 | حساسیت به غرقابی | بسیار بالا. مطلقاً خاک غرقابی را تحمل نمیکند. |
| 34 | ویژگی خاص | ۱. تاج چتری مسطح: ایجاد سایهای وسیع و خنک شبیه به چتر. ۲. گلهای معطر و جاذب زنبور: عطر شیرین گلها در غروب شدت مییابد. ۳. میوههای صدادار: غلافهای بزرگ و قهوهای (۱۵-۳۰ سانتیمتر) که پس از خشک شدن با وزش باد صدا ایجاد میکنند (نام “Woman’s Tongue” به همین دلیل است). |
| 35 | بهترین زمان کاشت | اوایل بهار |
| 36 | نکته مهم طراحی | نیاز به فضای بسیار زیاد. به دلیل گستردگی فوقالعاده تاج و ریشه سطحی، هرگز نباید نزدیک به ساختمانها، خطوط برق یا پیادهروهای باریک کاشته شود. درخت ایدهآل برای فضاهای باز و وسیع است. |
| 37 | کاربرد اقلیمی پیشنهادی در ایران | پارکهای شهری بزرگ در شهرهای جنوبی (بندرعباس، چابهار، آبادان)، حاشیه کمربندیها و بزرگراههای مناطق گرم، محوطه دانشگاهها و ورزشگاههای روباز، باغهای روستایی و مزارع برای سایهاندازی. |
