جوالدوزک
ویژگیهای چشمگیر
جوالدوزک با نام علمی Catalpa bignonioides، به دلیل ترکیب غیرمعمول برگهای بسیار بزرگ قلبی شکل و گلهای سفید خالدارش به راحتی قابل شناسایی است. این درخت در تابستان، زمانی که بسیاری از درختان دیگر دوره گلدهی خود را تمام کردهاند، با خوشههای هرمی شکل از گلهای شیپوری و معطر خودنمایی میکند. پس از گلدهی، میوههای بلند و باریک شبیه به لوبیا یا «سیگار» تشکیل میدهد که گاهی تا ۴۰ سانتیمتر طول دارند و ماهها روی شاخههای بیبرگ زمستانی آویزان میمانند و جنبه تزئینی دیگری به درخت میبخشند. برگهای غولپیکر آن سایهای استوایی و متراکم ایجاد میکنند.
کاربرد و ملاحظات باغی در ایران
این درخت با رشد سریع و سایهانداز فراوان خود، گزینهای عالی برای پارکها، باغهای بزرگ و فضاهای بازی است که نیاز به پناهگاههای سایهدار طبیعی دارند. Catalpa بومی مناطق مرطوب است، اما پس از استقرار، تحمل خوبی به دورههای خشکی از خود نشان میدهد که آن را برای بسیاری از شهرهای معتدل ایران مناسب میسازد. با این حال، باید توجه داشت که برگهای بزرگ و میوههای بلند آن پس از ریزش، نیاز به جمعآوری دارند. همچنین، برگهای له شده بوی نامطبوعی دارند. از آنجایی که این درخت میتواند تا ۱۵ متر گستردگی پیدا کند، کاشت آن در باغهای کوچک شهری یا نزدیک به ساختمانها و تأسیسات زیرزمینی توصیه نمیشود. در طراحی، بهتر است به عنوان یک تکدرخت مجسمهوار در فضایی باز مورد استفاده قرار گیرد.
| ردیف | مشخصه | توضیحات |
|---|---|---|
| 1 | نام علمی | Catalpa bignonioides Walter |
| 2 | نام رایج | جوالدوزک، Southern Catalpa، Indian Bean Tree |
| 3 | خانواده | Bignoniaceae (بیگنونیا) |
| 4 | خاستگاه | جنوب شرقی ایالات متحده آمریکا |
| 5 | فرم رشد | درخت متوسطجثه با تاج گسترده، گرد و نامنظم. شاخهها ضخیم و نسبتاً شکننده. |
| 6 | ارتفاع نهایی | ۱۰–۱۵ متر (گاهی تا ۲۰ متر) |
| 7 | گستردگی تاج | ۱۰–۱۵ متر (معمولاً از ارتفاع آن بیشتر است) |
| 8 | سرعت رشد | سریع در جوانی |
| 9 | نوع برگ | بسیار بزرگ (۱۵-۳۰ سانتیمتر)، قلبی شکل، سبز روشن، با بوی نامطبوع هنگام له شدن. |
| 10 | ریزش برگ | خزانپذیر. دیربرگ در بهار و زودخزان در پاییز. |
| 11 | رنگ پاییزی | زرد کمرنگ (چندان چشمگیر نیست) و اغلب مستعد سیاه شدن با اولین یخبندان. |
| 12 | گلدهی | اوایل تا اواسط تابستان (خرداد-تیر) |
| 13 | رنگ گل | سفید، با لکههای زرد و بنفش در داخل گل، به شکل شیپوری، در خوشههای بزرگ و ایستاده (panicles). |
| 14 | نیاز نوری | آفتاب کامل تا نیمهسایه |
| 15 | نیاز آبی | متوسط. پس از استقرار، تحمل نسبتاً خوبی به خشکی موقت دارد. |
| 16 | مقاومت سرمایی | خوب. تا حدود -۲۵ درجه سانتیگراد. |
| 17 | مقاومت گرمایی | خوب (تا ۴۰ درجه سانتیگراد) |
| 18 | نوع خاک | خاکهای عمیق، مرطوب، حاصلخیز با زهکشی خوب. به طیف وسیعی از خاکها از شنی تا رسی سازگار است. |
| 19 | pH خاک | ۵٫۵–۷٫۵ (اسیدی ضعیف تا خنثی) |
| 20 | مقاومت خشکی | متوسط (در خشکی شدید برگهای لبه دار میشود) |
| 21 | تحمل شوری | کم |
| 22 | مقاومت آلودگی هوا | خوب |
| 23 | آفات و بیماریها | کرم ابریشم کاتالپا (لارو پروانه ای که به طور انحصاری از برگهای آن تغذیه میکند اما به ندرت کشنده است)، شته، ورتیسیلیوم، لکهبرگی قارچی. |
| 24 | طول عمر | متوسط (۶۰–۱۰۰ سال) |
| 25 | نیاز به هرس | کم. هرس فرمدهی در جوانی برای ایجاد ساختار قوی. در بلوغ، هرس سنگین را تحمل نمیکند. |
| 26 | کاربرد در طراحی | درخت سایهانداز پارکهای بزرگ، فضاهای بازی کودکان (سایه عالی)، تکدرخت نمونه در چمنزارهای وسیع، کاشت در مزرعهها و باغهای روستایی. |
| 27 | فاصله کاشت | ۱۰–۱۲ متر از سازهها و دیگر درختان (به دلیل گستردگی تاج و ریشه) |
| 28 | امکان کاشت گلدانی | خیر (به دلیل اندازه بزرگ و سیستم ریشه گسترده). |
| 29 | نیاز به مراقبت | کم تا متوسط (پاکسازی میوههای بلند لوبیایی شکل ریخته شده میتواند ضروری باشد). |
| 30 | سازگاری اقلیمی ایران | مناطق معتدل و سردسیر با تابستانهای نه چندان خشک: تهران، کرج، اصفهان، شیراز، ارومیه، تبریز، همدان، مشهد. در مناطق بسیار گرم و خشک جنوبی مناسب نیست. |
| 31 | مقاومت باد | متوسط (شاخههای بزرگ و شکننده ممکن است در طوفانهای شدید بشکنند). |
| 32 | مقاومت سایه | متوسط (در سایه گلدهی کاهش مییابد) |
| 33 | حساسیت به غرقابی | متوسط |
| 34 | ویژگی خاص | ۱. میوههای بلند و لوبیایی: غلافهای استوانهای باریک و بلند (۲۰-۴۰ سانتیمتر) که تا زمستان روی درخت باقی میمانند و شکل متمایزی ایجاد میکنند. ۲. برگهای غولپیکر: ایجاد سایهای متراکم و استوایی. ۳. گلهای معطر و جاذب زنبور: گلدهی در تابستان زمانی که بسیاری از درختان دیگر گل ندارند. |
| 35 | بهترین زمان کاشت | پاییز (پس از خزان) یا اوایل بهار |
| 36 | نکته مهم طراحی | درختی برای فضای باز و بزرگ. به دلیل ریزش گل، برگهای بزرگ و میوههای بلند، برای کاشت نزدیک به استخر، آلاچیق، پارکینگ یا پیادهروهای باریک نامناسب است. |
| 37 | کاربرد اقلیمی پیشنهادی در ایران | پارکهای شهری و جنگلی در شهرهای معتدل (مانند پارک ملت تهران، پارک جنگلی چیتگر)، باغهای گیاهشناسی، محوطه دانشگاهها و مدارس با فضای کافی، مناطق ییلاقی شمال کشور. |

