توت چینی

گیاهی نیمه‌ناشناخته با قابلیت‌های متنوع

توت چینی با نام علمی Maclura tricuspidata، درختی کم‌تر شناخته شده اما با ارزش از شرق آسیاست که سه ویژگی برجسته را یکجا جمع کرده است: زیبایی، کارایی دفاعی و تولید میوه‌های خوراکی. برگ‌های براق و اغلب سه‌لبی آن در پاییز به رنگ زرد طلایی درخشان تبدیل می‌شوند. شاخه‌های خاردار آن می‌توانند یک پرچین دفاعی غیرقابل نفوذ ایجاد کنند. اما جذابیت اصلی برای باغداران، میوه‌های قرمز و شیرین آن است که ظاهری شبیه توت فرنگی داشته و هم به صورت تازه‌خوری و هم برای تهیه مربا و نوشیدنی قابل استفاده هستند.

پتانسیل کشت در باغات ایران و ملاحظات
این گیاه با مقاومت بالا به خشکی، گرما و خاک‌های فقیر، گزینه‌ای ایده‌آل برای توسعه باغات کم‌آب‌بر و پایدار در بسیاری از مناطق ایران است. کوجی در استان‌های مرکزی، شمالی و حتی نیمه‌خشک با حداقل مراقبت قادر به رشد و تولید محصول است. نکته کلیدی برای برداشت میوه، اطمینان از کاشت پایه ماده یا وجود پایه نر در نزدیکی برای گرده‌افشانی است. با مدیریت هرس مناسب می‌توان آن را به صورت درختچه‌ای جمع و جور یا حتی در گلدان نگهداری کرد. معرفی چنین گونه‌های کم‌توقع و پربازده می‌تواند به تنوع بخشی و افزایش پایداری سیستم‌های باغی ایران کمک کند.

ردیف	مشخصه	توضیحات
1	نام علمی	Maclura tricuspidata Carrière (همچنین: Cudrania tricuspidata)
2	نام رایج	کوجی، شاه توت کاغذی، درخت توت فرنگی، Che، Chinese Mulberry
3	خانواده	Moraceae (توت‌سانان)
4	خاستگاه	شرق آسیا (چین، کره، ژاپن)
5	فرم رشد	درختچه بزرگ یا درخت کوچک چندساله، اغلب چند تنه، با تاج نامنظم. شاخه‌ها دارای خارهای تیز به طول ۱-۳ سانتیمتر.
6	ارتفاع نهایی	۵–۱۰ متر (معمولاً به صورت درختچه‌ای ۴-۶ متری دیده می‌شود)
7	گستردگی تاج	۴–۸ متر
8	سرعت رشد	متوسط
9	نوع برگ	برگ ساده، شکل متغیر (از بیضی تا سه‌لبی واضح)، به طول ۵-۱۲ سانتیمتر، بسیار براق و چرمی، سبز تیره در تابستان.
10	ریزش برگ	خزان‌پذیر
11	رنگ پاییزی	زرد طلایی درخشان (بسیار زیبا)
12	گل‌دهی	بهار (فروردین-اردیبهشت)
13	رنگ گل	سبز-زرد، کوچک و نامشخص. دوپایه (درخت نر و ماده جدا).
14	نیاز نوری	آفتاب کامل (برای بهترین میوه‌دهی ضروری است)
15	نیاز آبی	کم. پس از استقرار، مقاومت بسیار خوبی به خشکی دارد.
16	مقاومت سرمایی	خوب. تا -۲۰ درجه سانتی‌گراد.
17	مقاومت گرمایی	عالی (تا ۴۰ درجه سانتی‌گراد)
18	نوع خاک	سازگار با اکثر خاک‌ها، از شنی فقیر تا لومی. خاک‌های با زهکشی خوب را ترجیح می‌دهد. تحمل خاک‌های فقیر و قلیایی را دارد.
19	pH خاک	۶٫۰–۸٫۵ (اسیدی ضعیف تا قلیایی)
20	مقاومت خشکی	بسیار خوب
21	تحمل شوری	متوسط
22	مقاومت آلودگی هوا	خوب
23	آفات و بیماری‌ها	بسیار کم. عملاً بدون آفت و بیماری جدی.
24	طول عمر	طولانی (۱۰۰ سال یا بیشتر)
25	نیاز به هرس	متوسط. برای کنترل اندازه، حذف شاخه‌های مرده و تحریک میوه‌دهی. به دلیل خاردار بودن، هرس نیاز به احتیاط دارد.
26	کاربرد در طراحی	پرچین دفاعی غیرقابل نفوذ، کنترل فرسایش در شیب‌ها، تک‌درختچه زینتی با میوه‌های تزئینی، باغ‌های گیاهان دارویی و خوراکی.
27	فاصله کاشت	برای پرچین: ۲–۳ متر؛ تک‌کاشت: ۵–۶ متر
28	امکان کاشت گلدانی	بله، و گزینه خوبی برای گلدان‌های بزرگ است (به خصوص برای کنترل رشد و میوه‌دهی).
29	نیاز به مراقبت	کم (گونه‌ای با نگهداری حداقلی).
30	سازگاری اقلیمی ایران	وسعت زیاد: مناطق معتدل، نیمه‌خشک و گرمسیری. تهران، اصفهان، شیراز، کرج، مشهد، یزد، کرمان و حتی مناطق ساحلی شمال (با خاک زهکشی‌شده).
31	مقاومت باد	خوب
32	مقاومت سایه	متوسط (اما در سایه میوه نمی‌دهد یا کم میوه می‌دهد)
33	حساسیت به غرقابی	متوسط (زهکشی ضعیف را دوست ندارد)
34	ویژگی خاص	۱. میوه‌های خوراکی: میوه‌های کروی قرمز-نارنجی به قطر ۲-۳ سانتیمتر که شبیه تمشک یا توت فرنگی هستند. طعم شیرین و مطبوع و خوراکی به صورت تازه یا در مربا. در طب سنتی چین کاربرد دارد. ۲. برگ‌های براق و سه‌لبی: فرم برگ‌ها بسیار جذاب و تزئینی است. ۳. ابریشم وحشی: برگ‌های آن در گذشته برای تغذیه کرم‌های ابریشم وحشی استفاده می‌شده است. ۴. رنگ طبیعی: از ریشه آن رنگ زرد طبیعی استخراج می‌شود.
35	بهترین زمان کاشت	پاییز یا اوایل بهار
36	نکته مهم طراحی	گیاهی چندمنظوره با کاربری‌های زینتی، خوراکی و دفاعی. برای بهره‌مندی از میوه، حتماً باید پایه ماده کشت شود (یا پایه نر در مجاورت باشد). خارهای آن برای فضاهای بازی کودکان مناسب نیست.
37	کاربرد اقلیمی پیشنهادی در ایران	باغ‌های گیاهان دارویی و کم‌نیاز (Xeriscape)، پرچین‌های امنیتی در اطراف باغات و ویلاها، کاشت در پارک‌های جنگلی و تپه‌های شهری برای کنترل فرسایش، باغچه‌های خوراکی شهری در گلدان‌های بزرگ.