زیتون تلخ

درخت زیتون تلخ با نام علمی Melia azedarach، معروف به «زبان گنجشک تلخ» یا «یاس بنفش هندی»، درختی با ظاهری فریبنده و خطراتی پنهان است. این درخت با رشد سریع، برگ‌های ظریف و خوشه‌های گل بنفش معطر خود در بهار، می‌تواند بسیار جذاب به نظر برسد. با این حال، پشت این زیبایی یک تهدید جدی نهفته است: میوه‌های زرد و گوشتی آن که شبیه زیتون کوچک هستند، حاوی سموم عصبی بسیار قویی می‌باشند. بلعیدن حتی تعداد کمی از این میوه‌ها توسط کودکان یا دام‌ها می‌تواند منجر به مسمومیت شدید، فلج و حتی مرگ شود. تمام بخش‌های گیاه نیز تا حدی سمی هستند.

ردیف مشخصه توضیحات
1 نام علمی Melia azedarach L.
2 نام رایج زیتون تلخ، Chinaberry Tree، Persian Lilac
3 خانواده Meliaceae (ماهونی)
4 خاستگاه جنوب شرق آسیا و استرالیا
5 فرم رشد درخت متوسط‌جثه با تاج گسترده، گرد و باز. پوست تنه قهوه‌ای تیره با شیارهای عمیق.
6 ارتفاع نهایی ۱۰–۱۵ متر (گاهی تا ۲۰ متر)
7 گستردگی تاج ۱۰–۱۵ متر
8 سرعت رشد بسیار سریع
9 نوع برگ برگ مرکب شانه‌ای دو یا سه‌پایه، با برگچه‌های تخم‌مرغی دندانه‌دار، سبز روشن.
10 ریزش برگ خزان‌پذیر
11 رنگ پاییزی زرد کم‌رنگ
12 گل‌دهی اواخر بهار (اردیبهشت-خرداد)
13 رنگ گل بنفش مایل به آبی (یاسی)، کوچک و بسیار معطر، در خوشه‌های بزرگ.
14 نیاز نوری آفتاب کامل
15 نیاز آبی کم. پس از استقرار، مقاومت بسیار خوبی به خشکی دارد.
16 مقاومت سرمایی متوسط. تا -۱۰ درجه سانتی‌گراد (ارقام منتخب تا -۱۵).
17 مقاومت گرمایی عالی (تا ۴۵ درجه سانتی‌گراد)
18 نوع خاک سازگار با اکثر خاک‌ها: فقیر، شنی، رسی، قلیایی. شرط اصلی: زهکشی خوب.
19 pH خاک ۶٫۰–۸٫۵ (اسیدی ضعیف تا قلیایی)
20 مقاومت خشکی بسیار خوب
21 تحمل شوری متوسط
22 مقاومت آلودگی هوا عالی
23 آفات و بیماری‌ها بسیار کم. مقاومت ذاتی بالا به آفات و بیماری‌ها.
24 طول عمر متوسط (۵۰–۱۰۰ سال)
25 نیاز به هرس کم. هرس فرم‌دهی در جوانی. در بلوغ، نیاز به هرس کمی دارد.
26 کاربرد در طراحی در گذشته به عنوان درخت سایه‌انداز و خیابانی استفاده می‌شد. امروزه به دلیل سمیت، کاربرد آن به شدت محدود است. ممکن است در احیای زمین‌های بسیار تخریب شده و کنترل فرسایش تحت نظارت استفاده شود.
27 فاصله کاشت ۱۰–۱۲ متر
28 امکان کاشت گلدانی فقط در مرحله نهالی.
29 نیاز به مراقبت کم (از نظر بقا). اما نیاز به نظارت بالا برای جلوگیری از گسترش و دسترسی کودکان و دام به میوه‌ها.
30 سازگاری اقلیمی ایران بسیار گسترده: از مناطق گرم جنوبی (هرمزگان، خوزستان) تا مناطق معتدل مرکزی و شمالی (تهران، اصفهان، شیراز، گیلان).
31 مقاومت باد خوب
32 مقاومت سایه ضعیف
33 حساسیت به غرقابی متوسط
34 ویژگی خاص ۱. سمیت شدید: تمامی قسمت‌های گیاه، به ویژه میوه‌های زرد و گوشتی آن، حاوی سموم عصبی قوی (از جمله آزادیراشتین) هستند که برای انسان، دام و طیور می‌تواند کشنده باشد.
۲. تهاجمی بودن: تولید بذر فراوان و پراکنده توسط پرندگان، آن را به گونه‌ای مهاجم در بسیاری از مناطق تبدیل کرده است.
۳. دفع حشرات: برگ‌ها و چوب آن خاصیت دفع حشرات طبیعی دارند.
۴. عطر سنگین گل: گل‌های آن در بهار عطری سنگین و شیرین در فضا پخش می‌کنند.
35 بهترین زمان کاشت بهار
36 نکته مهم طراحی یک درخت خطرناک با ظاهری فریبنده. گل‌های زیبا و معطر و مقاومت عالی آن را به انتخابی وسوسه‌انگیز تبدیل می‌کند، اما سمیت کشنده میوه‌های آن، استفاده از آن را در هر مکانی که امکان دسترسی کودکان یا دام وجود دارد، مطلقاً ممنوع می‌سازد.
37 کاربرد اقلیمی پیشنهادی در ایران هیچ کاربرد عمومی در فضای سبز شهری، پارک‌ها، مدارس یا باغ‌های خصوصی توصیه نمی‌شود. تنها در پروژه‌های خاص تحقیقاتی یا احیای زمین‌های کاملاً غیرقابل دسترس و تخریب شده صنعتی، تحت نظارت اکولوژیک دقیق ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.
زیتون تلخ