تکوما

معرفی و ویژگی‌های اکولوژیک

درخت تکوما با نام علمی Tecoma stans، معروف به «گل زنگوله‌ای» یا «زردتاج»، درختچه‌ای استوایی با گل‌های زرد طلایی درخشان که به شکل زنگوله‌های کوچک و ظریف در خوشه‌های انبوه خودنمایی می‌کنند. این گیاه به دلیل دوره گلدهی بسیار طولانی (اغلب از بهار تا اولین یخبندان) و نیاز به مراقبت کم، یکی از محبوب‌ترین انتخاب‌ها برای فضای سبز پایدار در مناطق گرم دنیاست. گل‌های پر شهد آن یک مزرعه عسل طبیعی برای زنبورها بوده و مرغ‌مگس‌خوارها را از دور به سوی خود جذب می‌کنند. با وجود ظاهر ظریف، این درختچه ساختاری محکم و مقاوم در برابر باد و گرما دارد و برگ‌های سبز براق آن حتی در نبود گل، جلوه‌ای زیبا به گیاه می‌بخشد.

 کاربرد در منظر شهری ایران و ملاحظات 
برای بسیاری از شهرهای گرم و نیمه‌خشک ایران، Tecoma stans می‌تواند گزینه‌ای عالی برای افزودن رنگ پایدار و جذاب به مناظر شهری باشد. این گیاه به خوبی با شرایط خاکی فقیر، خشکی متناوب و آب‌وهوای گرم جنوب ایران سازگار است. در مناطق سردتر مانند تهران، می‌توان آن را در گلدان‌های بزرگ کشت کرد تا در زمستان به محیط محافظت‌شده منتقل شود، یا به عنوان یک درختچه فصلی در نظر گرفته شود. به دلیل رشد نسبتاً سریع و گلدهی فراوان، برای کاشت در حاشیه بزرگراه‌ها، میادین، پارک‌ها و حتی به عنوان پرچین گلدار بسیار مناسب است. تنها نکته کلیدی برای موفقیت در کشت آن، تأمین نور کامل آفتاب و اجتناب از آبیاری بیش از حد است.

ردیف مشخصه توضیحات
1 نام علمی Tecoma stans (L.) Juss. ex Kunth
2 نام رایج گل زنگوله‌ای، زردتاج، درخت زرد، Yellow Bells، Yellow Elder
3 خانواده Bignoniaceae (بیگنونیا)
4 خاستگاه قاره آمریکا (جنوب ایالات متحده تا آرژانتین)
5 فرم رشد درختچه بزرگ یا درخت کوچک چندساله، با شاخه‌های متعدد و تاج نامنظم.
6 ارتفاع نهایی ۳–۸ متر (معمولاً به صورت درختچه‌ای ۳-۴ متری دیده می‌شود)
7 گستردگی تاج ۲–۵ متر
8 سرعت رشد سریع
9 نوع برگ برگ مرکب شانه‌ای فرد، متشکل از ۵-۱۳ برگچه باریک و دندانه‌دار، به رنگ سبز براق.
10 ریزش برگ نیمه‌خزان تا همیشه‌سبز (بسته به سرمای زمستان)
11 رنگ پاییزی ندارد
12 گل‌دهی بسیار طولانی: از اواسط بهار تا اواخر پاییز (اردیبهشت تا آبان)، با اوج گلدهی در تابستان.
13 رنگ گل زرد طلایی درخشان. گل‌های شیپوری یا زنگوله‌ای شکل، به طول ۳-۵ سانتیمتر، در خوشه‌های انتهایی.
14 نیاز نوری آفتاب کامل (برای گلدهی انبوه ضروری است)
15 نیاز آبی کم تا متوسط. پس از استقرار، تحمل خوبی به خشکی دارد. آبیاری زیاد و خاک سنگین باعث کاهش گلدهی می‌شود.
16 مقاومت سرمایی متوسط. تا -۵ تا -۷ درجه سانتی‌گراد را تحمل می‌کند. ممکن است سرشاخه‌ها در سرما آسیب ببینند اما معمولاً از پایه مجدداً جوانه می‌زند.
17 مقاومت گرمایی عالی (تا ۴۵ درجه سانتی‌گراد)
18 نوع خاک خاک‌های سبک با زهکشی عالی (شنی تا لومی). در خاک‌های سنگین و فقیر نیز رشد می‌کند اما گلدهی کاهش می‌یابد.
19 pH خاک ۶٫۰–۸٫۵ (اسیدی ضعیف تا قلیایی) – تحمل خاک‌های قلیایی خوب است.
20 مقاومت خشکی خوب (پس از استقرار)
21 تحمل شوری متوسط (برای کاشت در مناطق ساحلی مناسب است)
22 مقاومت آلودگی هوا خوب
23 آفات و بیماری‌ها بسیار کم. گاهی شته یا کنه تارعنکبوتی. در خاک‌های غرقابی مستعد پوسیدگی ریشه است.
24 طول عمر ۲۰–۵۰ سال
25 نیاز به هرس مطلوب. هرس سبک پس از پایان گلدهی اصلی (پاییز) یا اوایل بهار برای حفظ فرم و تشویق گلدهی جدید.
26 کاربرد در طراحی پرچین گلدار، تک‌درختچه زینتی، کاشت در میادین و بلوارهای شهری، پوشش دیوار و کنترل فرسایش، باغ‌های پروانه و مرغ مگس‌خوار.
27 فاصله کاشت برای پرچین: ۱٫۵–۲ متر؛ تک‌کاشت: ۳–۴ متر
28 امکان کاشت گلدانی بسیار مناسب. به خوبی در گلدان‌های بزرگ رشد کرده و گلدهی می‌کند.
29 نیاز به مراقبت بسیار کم (گونه‌ای ایده‌آل برای فضای سبز با نگهداری حداقلی).
30 سازگاری اقلیمی ایران مناطق گرم، نیمه‌گرمسیری و ساحلی: استان‌های جنوبی (هرمزگان، بوشهر، خوزستان، سیستان و بلوچستان)، مناطق معتدل با زمستان‌های ملایم (شیراز، اهواز، کرج و تهران با حفاظت در برابر سرمای شدید).
31 مقاومت باد خوب
32 مقاومت سایه ضعیف. در سایه رشد علفی کرده و گل نمی‌دهد.
33 حساسیت به غرقابی بالا. خاک‌های سنگین و بدون زهکش را تحمل نمی‌کند.
34 ویژگی خاص ۱. گلدهی طولانی و چشمگیر: یکی از طولانی‌ترین دوره‌های گلدهی را در بین درختچه‌های زینتی دارد.
۲. جاذب حیات وحش: شهد گل‌های آن مرغ‌مگس‌خوار، پروانه‌ها و زنبورها را به شدت جذب می‌کند.
۳. سازگاری شهری: با گرما، خشکی و خاک‌های فقیر سازگار است.
35 بهترین زمان کاشت بهار (فروردین-اردیبهشت)
36 نکته مهم طراحی درختچه‌ای برای تابستان‌های داغ. با گل‌های زرد درخشان خود، رنگ و زندگی را در گرم‌ترین فصل سال به فضای سبز می‌آورد. برای ایجاد کنتراست رنگی عالی، در کنار گیاهان با گل‌های آبی یا بنفش (مثل آلیوم، اسطوخودوس) کاشته شود.
37 کاربرد اقلیمی پیشنهادی در ایران فضای سبز شهری در شهرهای جنوبی (بندرعباس، کیش، قشم، چابهار)، پارک‌های شهری در مناطق معتدل (به عنوان گیاه فصلی یا گلدانی)، میادین و ترافیک‌جزیره‌ها، باغ‌های کم‌آب (Xeriscape) در مناطق مرکزی مانند اصفهان و یزد با آبیاری تکمیلی.
تکوما