نمدار
درختی با تاریخ و عطر
درخت نمدار با نام علمی Tilia platyphyllos، معروف به «زیزفون برگدرشت» یا «لیندن»، یکی از باشکوهترین و محبوبترین درختان اروپای مرکزی است که قرنهاست در میادین شهرها، محوطه کلیساها و باغهای سلطنتی کاشته میشود. عطر شیرین و نشاطآور گلهای زرد کمرنگ آن در اوایل تابستان، فضای اطراف را فراگرفته و زنبورهای عسل را از دور و نزدیک به سوی خود میکشاند. برگهای قلبی شکل بزرگ و تاج هرمی متراکم آن، سایهای دلپذیر و خنک در تابستان فراهم میآورد. این درخت نماد صلح، ملایمت و اجتماع بوده و در فرهنگ اروپایی جایگاهی ویژه دارد.
ملاحظات کشت در ایران و نیازهای خاص
برای کشت موفق این درخت اصیل در ایران، فراهم کردن شرایطی مشابه با زیستگاه طبیعی آن ضروری است: آب و هوای مرطوب با تابستانهای ملایم و خاکی عمیق و غنی. بنابراین، مناطق شمالی ایران (سواحل خزر و دامنههای مرطوب البرز) میتوانند مکانهای مناسبی برای آن باشند. در مناطقی به مانند تهران با آبیاری منظم،درخت بخوبی رشد خواهد کرد. زیزفون برگدرشت سرمایهگذاری بلندمدتی است که تنها در مکان مناسب و با مراقبت کافی، به نمایی بینظیر و ماندگار تبدیل خواهد شد.
| ردیف | مشخصه | توضیحات |
|---|---|---|
| 1 | نام علمی | Tilia platyphyllos Scop. |
| 2 | نام رایج | زیزفون برگدرشت، لیندن برگبزرگ، Large-leaved Lime، Linden Tree |
| 3 | خانواده | Malvaceae (پنیرکیان) |
| 4 | خاستگاه | اروپای مرکزی و جنوبی، قفقاز |
| 5 | فرم رشد | درخت بلند و راستقامت با تاج هرمی تا تخممرغی پهن، بسیار متراکم و منظم. شاخهها به سمت بالا متمایل هستند. |
| 6 | ارتفاع نهایی | ۲۵–۳۵ متر (گاهی تا ۴۰ متر) |
| 7 | گستردگی تاج | ۱۵–۲۰ متر |
| 8 | سرعت رشد | متوسط |
| 9 | نوع برگ | برگ قلبی شکل، بزرگ (۱۰-۱۵ سانتیمتر)، سبز تیره و نسبتاً کرکدار در سطح بالایی، کرکدار سفید در پشت. |
| 10 | ریزش برگ | خزانپذیر |
| 11 | رنگ پاییزی | زرد طلایی (زیبا و چشمگیر) |
| 12 | گلدهی | اوایل تابستان (خرداد-تیر) |
| 13 | رنگ گل | زرد مایل به کرم، بسیار معطر (عطر شیرین و قوی)، در چترهای آویزان همراه با برگک برگی باریک. |
| 14 | نیاز نوری | آفتاب کامل تا نیمهسایه |
| 15 | نیاز آبی | متوسط به بالا. نیازمند خاک مرطوب، عمیق و حاصلخیز. به خشکی حساس است. |
| 16 | مقاومت سرمایی | عالی. تا -۳۰ درجه سانتیگراد. |
| 17 | مقاومت گرمایی | متوسط (به خشکی هوا و گرمای شدید تابستان حساس است) |
| 18 | نوع خاک | خاک عمیق، غنی، مرطوب و با زهکشی خوب. خاکهای لومی ایدهآل هستند. خاکهای فقیر، شنی خشک یا سنگین رسی را تحمل نمیکند. |
| 19 | pH خاک | ۶٫۰–۷٫۵ (اسیدی ضعیف تا خنثی) – به خاکهای آهکی حساس است. |
| 20 | مقاومت خشکی | ضعیف |
| 21 | تحمل شوری | ضعیف |
| 22 | مقاومت آلودگی هوا | خوب (اما به اوزون حساس است) |
| 23 | آفات و بیماریها | شته (که عسلک تولید میکند و ممکن است مشکلاتی برای پارکینگها ایجاد کند)، کنه، بیماری لکهبرگی قارچی. نسبتاً مقاوم است. |
| 24 | طول عمر | بسیار طولانی (۵۰۰–۱۰۰۰ سال) |
| 25 | نیاز به هرس | کم. هرس معمولاً محدود به حذف شاخههای پایینی برای عبور و مرور (در فضاهای شهری) و شاخههای مرده است. به هرس سنگین حساس است. |
| 26 | کاربرد در طراحی | درخت خیابانی و بلوار مجلل، تکدرخت نمونه در پارکهای بزرگ تاریخی، سایهانداز در فضاهای عمومی (میدانها، محوطه کلیساها و اماکن تاریخی در اروپا)، پرچین سایهدار فرمیافته. |
| 27 | فاصله کاشت | ۱۲–۱۵ متر |
| 28 | امکان کاشت گلدانی | خیر. |
| 29 | نیاز به مراقبت | متوسط. نیاز به آبیاری منظم در سالهای اول و در دورههای خشکی، و مدیریت آفات (شته). |
| 30 | سازگاری اقلیمی ایران | مناطق مرطوب و نیمهمرطوب با تابستانهای خنک: استانهای گیلان، مازندران، گلستان، مناطق مرتفع البرز، و شهرهای سردسیر شمال غرب (مانند ارومیه) با خاک مناسب. برای مناطق گرم، خشک و کمآب مرکزی و جنوبی ایران مناسب نیست. |
| 31 | مقاومت باد | خوب (ریشه عمیق) |
| 32 | مقاومت سایه | خوب (به عنوان گونه زیراشکوب جنگلهای مرطوب تکامل یافته است) |
| 33 | حساسیت به غرقابی | متوسط (زهکشی ضعیف را برای مدت طولانی تحمل نمیکند) |
| 34 | ویژگی خاص | ۱. گلهای معطر دارویی: گلهای آن برای تهیه چای آرامشبخش (Linden Tea) و عسل معطر استفاده میشود. ۲. اهمیت فرهنگی: در اروپا نماد صلح، عدالت و اجتماع است و اغلب در مرکز روستاها کاشته میشد. ۳. چوب نرم و کارپذیر: برای مجسمهسازی و کندهکاری ایدهآل است. ۴. جاذب زنبور: گلهای آن زنبورهای عسل را به شدت جذب میکند. |
| 35 | بهترین زمان کاشت | پاییز (پس از خزان) |
| 36 | نکته مهم طراحی | درخت میراثی و باشکوه. این درخت برای مکانهایی برنامهریزی میشود که قرار است برای قرنها باقی بمانند و هویت بخشند. نیاز به فضای کافی و خاک غنی دارد. کاشت آن در شرایط نامناسب (خشکی، خاک فقیر) محکوم به شکست است. |
| 37 | کاربرد اقلیمی پیشنهادی در ایران | پارکهای تاریخی و باغهای ملی در شمال کشور، خیابانهای عریض و کمتردد در شهرهای مرطوب، محوطه دانشگاهها و بیمارستانها در مناطق خنک، باغهای گیاهشناسی به عنوان یک گونه کلاسیک آموزشی. |
