کاج چلغوزه

Pinus gerardiana به‌عنوان یکی از کاج‌های کمیاب و ارزشمند هیمالیا معرفی می‌شود که به دلیل تولید دانه‌های خوراکی و بسیار مغذی «چلغوزه» اهمیت اقتصادی دارد. این گونه دارای سوزن‌های بلند، نرم و به رنگ سبز مایل به آبی است و تاجی نسبتاً باز و پهن ارائه می‌دهد. تنه دارای پوست ضخیم و فلس‌دار است که با افزایش سن ترک‌خورده و رنگ قهوه‌ای ـ خاکستری پیدا می‌کند. Pinus gerardiana معمولاً رشدی متوسط دارد و به‌دلیل ظاهر طبیعی و بافت متفاوت شاخساره، گزینه‌ای شاخص برای محوطه‌سازی مناطق کوهستانی و خشک محسوب می‌شود.

که کاج چلغوزه مقاومت بسیار بالایی در برابر خشکی، بادهای سرد و خاک‌های سنگلاخی دارد و در مناطق مرتفع با بارندگی کم نیز به‌خوبی رشد می‌کند. این گونه به‌دلیل ریشه‌دوانی عمیق، در تثبیت خاک و احیای اراضی شیب‌دار نقش مؤثری دارد. در طراحی منظر، Pinus gerardiana به‌عنوان درختی تک‌نمونه، کاشت گروهی در باغ‌های سنگی و یا در فضاهای طبیعی‌گرا استفاده می‌شود. شکل غیررسمی تاج و رنگ خاص سوزن‌ها، حس طبیعی و اصیل کوهستان را به محیط منتقل می‌کند و در پروژه‌های اکولوژیکی و فضای سبز نیمه‌خشک بسیار ارزشمند است.

ردیف عنوان مشخصه توضیحات
1 نام علمی Pinus gerardiana
2 نام رایج کاج چلغوز، Chilgoza Pine
3 خانواده Pinaceae
4 خاستگاه شمال پاکستان، افغانستان، هیمالیا غربی
5 فرم رشد درخت مخروطی با تاج نسبتاً باز و نامتقارن
6 ارتفاع نهایی 10 تا 20 متر
7 قطر تاج 4 تا 7 متر
8 سرعت رشد آهسته تا متوسط
9 طول عمر 150 تا 250 سال
10 رنگ برگ سبز خاکستری مایل به نقره‌ای
11 نوع برگ سوزنی سه‌تایی، 6 تا 12 سانتی‌متر، ضخیم و مقاوم به خشکی
12 ویژگی شاخص تولید مخروط‌های خوراکی چلغوز – ارزش اقتصادی بالا
13 گل و میوه میوه مخروطی چوبی، 10–18 سانتی‌متر، بذرهای درشت و مغذی
14 نور موردنیاز آفتاب کامل
15 مقاومت به خشکی بسیار بالا؛ یکی از خشک‌پسندترین کاج‌ها
16 مقاومت به سرما تا حدود منفی ۲۰ درجه
17 مقاومت به گرما بالا؛ قابل‌کشت در مناطق گرم و خشک ایران
18 مقاومت به باد خوب؛ نسبت به بادهای خشک مقاوم است
19 نوع خاک شنی–لومی، سبک، فقیر تا متوسط
20 pH مناسب خاک 6.0 تا 8.0 (تحمل خاک‌های کمی قلیایی)
21 نیاز آبی بسیار کم؛ آبیاری سبک و منظم برای استقرار اولیه
22 حساسیت‌ها خاک سنگین و مرطوب – دشمن اصلی گیاه
23 قابلیت هرس ضعیف؛ تنها حذف شاخه‌های خشک
24 نیاز تغذیه‌ای پایین؛ در خاک‌های فقیر نیز رشد می‌کند
25 کاربرد در طراحی پروژه‌های کم‌آبی، باغ‌های صخره‌ای، فضاهای کوهستانی، کاشت تک‌درخت
26 کاربرد در فضاهای شهری مناسب کمربند سبز، دامنه کوه، حاشیه بزرگراه، پارک‌های طبیعی
27 کاربرد در ویلاها مناسب باغ‌های بزرگ با اقلیم خشک – بهترین جایگزین سرو نقره‌ای و کاج تهران
28 فاصله کاشت (Spacing) 4 تا 6 متر
29 نیاز مراقبت کم؛ پایش آفات، آبیاری سبک در سال اول
30 آفات و بیماری‌ها شپشک، کرم سوزنی‌برگ‌خوار، پوسیدگی ریشه در خاک‌های سنگین
31 ریشه قوی، عمیق و مقاوم؛ تحمل کم‌آبی بالا
32 سرعت استقرار کند؛ 2–3 سال اول بسیار مهم
33 میزان تولید آلرژن متوسط
34 ویژگی بذر بذرها درشت و خوراکی با ارزش اقتصادی؛ جوانه‌زنی کند
35 بهترین فصل کاشت پاییز یا اواخر زمستان
36 مزیت اکولوژیک تثبیت خاک در شیب‌ها، مقاومت عالی به خشکسالی، تولید غذای وحوش
37 کاربرد اقلیمی پیشنهادی در ایران مناسب‌ترین انتخاب برای: کرمان، یزد، بیرجند، زاهدان، سبزوار، سمنان، قم، همدانِ خشک، کردستان مرتفع، دامنه‌های جنوبی البرز (بدون رطوبت زیاد). نامناسب برای: شمال ایران، مناطق پُررطوبت، خاک‌های سنگین و باغچه‌های غرقابی.
کاج چلغوزه