کاج چلغوزه
Pinus gerardiana بهعنوان یکی از کاجهای کمیاب و ارزشمند هیمالیا معرفی میشود که به دلیل تولید دانههای خوراکی و بسیار مغذی «چلغوزه» اهمیت اقتصادی دارد. این گونه دارای سوزنهای بلند، نرم و به رنگ سبز مایل به آبی است و تاجی نسبتاً باز و پهن ارائه میدهد. تنه دارای پوست ضخیم و فلسدار است که با افزایش سن ترکخورده و رنگ قهوهای ـ خاکستری پیدا میکند. Pinus gerardiana معمولاً رشدی متوسط دارد و بهدلیل ظاهر طبیعی و بافت متفاوت شاخساره، گزینهای شاخص برای محوطهسازی مناطق کوهستانی و خشک محسوب میشود.
که کاج چلغوزه مقاومت بسیار بالایی در برابر خشکی، بادهای سرد و خاکهای سنگلاخی دارد و در مناطق مرتفع با بارندگی کم نیز بهخوبی رشد میکند. این گونه بهدلیل ریشهدوانی عمیق، در تثبیت خاک و احیای اراضی شیبدار نقش مؤثری دارد. در طراحی منظر، Pinus gerardiana بهعنوان درختی تکنمونه، کاشت گروهی در باغهای سنگی و یا در فضاهای طبیعیگرا استفاده میشود. شکل غیررسمی تاج و رنگ خاص سوزنها، حس طبیعی و اصیل کوهستان را به محیط منتقل میکند و در پروژههای اکولوژیکی و فضای سبز نیمهخشک بسیار ارزشمند است.
| ردیف | عنوان مشخصه | توضیحات |
|---|---|---|
| 1 | نام علمی | Pinus gerardiana |
| 2 | نام رایج | کاج چلغوز، Chilgoza Pine |
| 3 | خانواده | Pinaceae |
| 4 | خاستگاه | شمال پاکستان، افغانستان، هیمالیا غربی |
| 5 | فرم رشد | درخت مخروطی با تاج نسبتاً باز و نامتقارن |
| 6 | ارتفاع نهایی | 10 تا 20 متر |
| 7 | قطر تاج | 4 تا 7 متر |
| 8 | سرعت رشد | آهسته تا متوسط |
| 9 | طول عمر | 150 تا 250 سال |
| 10 | رنگ برگ | سبز خاکستری مایل به نقرهای |
| 11 | نوع برگ | سوزنی سهتایی، 6 تا 12 سانتیمتر، ضخیم و مقاوم به خشکی |
| 12 | ویژگی شاخص | تولید مخروطهای خوراکی چلغوز – ارزش اقتصادی بالا |
| 13 | گل و میوه | میوه مخروطی چوبی، 10–18 سانتیمتر، بذرهای درشت و مغذی |
| 14 | نور موردنیاز | آفتاب کامل |
| 15 | مقاومت به خشکی | بسیار بالا؛ یکی از خشکپسندترین کاجها |
| 16 | مقاومت به سرما | تا حدود منفی ۲۰ درجه |
| 17 | مقاومت به گرما | بالا؛ قابلکشت در مناطق گرم و خشک ایران |
| 18 | مقاومت به باد | خوب؛ نسبت به بادهای خشک مقاوم است |
| 19 | نوع خاک | شنی–لومی، سبک، فقیر تا متوسط |
| 20 | pH مناسب خاک | 6.0 تا 8.0 (تحمل خاکهای کمی قلیایی) |
| 21 | نیاز آبی | بسیار کم؛ آبیاری سبک و منظم برای استقرار اولیه |
| 22 | حساسیتها | خاک سنگین و مرطوب – دشمن اصلی گیاه |
| 23 | قابلیت هرس | ضعیف؛ تنها حذف شاخههای خشک |
| 24 | نیاز تغذیهای | پایین؛ در خاکهای فقیر نیز رشد میکند |
| 25 | کاربرد در طراحی | پروژههای کمآبی، باغهای صخرهای، فضاهای کوهستانی، کاشت تکدرخت |
| 26 | کاربرد در فضاهای شهری | مناسب کمربند سبز، دامنه کوه، حاشیه بزرگراه، پارکهای طبیعی |
| 27 | کاربرد در ویلاها | مناسب باغهای بزرگ با اقلیم خشک – بهترین جایگزین سرو نقرهای و کاج تهران |
| 28 | فاصله کاشت (Spacing) | 4 تا 6 متر |
| 29 | نیاز مراقبت | کم؛ پایش آفات، آبیاری سبک در سال اول |
| 30 | آفات و بیماریها | شپشک، کرم سوزنیبرگخوار، پوسیدگی ریشه در خاکهای سنگین |
| 31 | ریشه | قوی، عمیق و مقاوم؛ تحمل کمآبی بالا |
| 32 | سرعت استقرار | کند؛ 2–3 سال اول بسیار مهم |
| 33 | میزان تولید آلرژن | متوسط |
| 34 | ویژگی بذر | بذرها درشت و خوراکی با ارزش اقتصادی؛ جوانهزنی کند |
| 35 | بهترین فصل کاشت | پاییز یا اواخر زمستان |
| 36 | مزیت اکولوژیک | تثبیت خاک در شیبها، مقاومت عالی به خشکسالی، تولید غذای وحوش |
| 37 | کاربرد اقلیمی پیشنهادی در ایران | مناسبترین انتخاب برای: کرمان، یزد، بیرجند، زاهدان، سبزوار، سمنان، قم، همدانِ خشک، کردستان مرتفع، دامنههای جنوبی البرز (بدون رطوبت زیاد). نامناسب برای: شمال ایران، مناطق پُررطوبت، خاکهای سنگین و باغچههای غرقابی. |
