کاج چتری

کاج پینه‌ای (Pinus pinea) که با نام کاج چتری نیز شناخته می‌شود، یکی از زیباترین و ارزشمندترین گونه‌های سوزنی‌برگ مدیترانه‌ای است. این درخت به دلیل تاج گسترده و گنبدی‌شکل خود، در منظر شهری و باغ‌های رسمی جایگاه بسیار ویژه‌ای دارد. شکل چتری این درخت نه‌تنها زیبایی بصری می‌آفریند، بلکه سایه مناسبی برای فضاهای گرم و خشک ایجاد می‌کند. شاخه‌ها در سنین بلوغ به‌صورت افقی پخش می‌شوند و تنهٔ ضخیم، ترک‌خورده و زیتونی رنگ آن، ارزش بصری بسیار بالایی دارد. سوزن‌های جوان باریک‌تر و کوتاه‌تر و سوزن‌های مسن‌تر پهن‌تر و جفتی هستند و ظاهری منظم و متراکم به تاج می‌دهند.

کاج پینه‌ای در مناطق ساحلی مدیترانه به‌طور طبیعی رشد کرده و سازگاری بسیار خوبی با خشکی، گرمای تابستان، بادهای شدید و خاک‌های کم‌عمق و آهکی دارد. یکی از ویژگی‌های برجسته آن تولید دانه‌های خوراکی (پاین‌نات) است که ارزش اقتصادی زیادی دارند. این گونه برای کاشت در پارک‌ها، باغ‌های مدرن و کلاسیک، بلوارهای وسیع، محوطه‌سازی ویلاها و جنگل‌کاری اقلیم‌های گرم و خشک بسیار مناسب است. مقاومت خوب در برابر شوری، بادهای دریایی و خاک‌های فقیر، از پینه‌آ یک گزینه ممتاز برای طراحی منظر در نوار ساحلی ایران می‌سازد.

ردیف عنوان مشخصه توضیحات
1 نام علمی Pinus pinea
2 خانواده Pinaceae
3 نام فارسی رایج کاج پینه‌ای، کاج چتری
4 نام انگلیسی رایج Stone Pine, Umbrella Pine
5 خاستگاه ناحیه مدیترانه (اسپانیا، ایتالیا، ترکیه، یونان)
6 نوع گیاه درخت سوزنی‌برگ همیشه‌سبز
7 ارتفاع نهایی ۱۲ تا ۲۵ متر
8 گستره تاج ۸ تا ۱۵ متر
9 سرعت رشد متوسط
10 فرم تاج چتری، گنبدی، متقارن در بلوغ
11 شکل و رنگ برگ سوزن‌های جفتی، ۱۰–۲۰ سانت، سبز روشن تا سبز تیره
12 بافت تنه ترک‌خورده، قهوه‌ای-خاکستری، با شیارهای عمیق
13 گل مخروط‌های نر زرد، مخروط ماده سبز
14 زمان گلدهی بهار
15 میوه مخروط گرد و سنگین ۸–۱۵ سانتی‌متری؛ دانه‌های خوراکی (پاین‌نات)
16 دوره خزان همیشه‌سبز
17 نیاز نوری آفتاب کامل
18 نیاز آبی کم تا متوسط؛ بسیار مقاوم به خشکی
19 نوع خاک شنی، لومی، آهکی، سبک تا متوسط
20 pH مناسب ۶٫۵ تا ۸
21 مقاومت به شوری خوب
22 مقاومت دمایی از °۱۵- تا °۴۵+
23 نیاز به زهکشی زیاد
24 فاصله کاشت ۸ تا ۱۲ متر
25 عمق کاشت طوقه هم‌سطح خاک
26 نحوه تکثیر بذر
27 دوره استقرار ۲–۳ سال
28 سیستم ریشه عمیق، قدرتمند، مناسب تثبیت خاک
29 هرس حداقل؛ فقط حذف شاخه‌های خشک یا مزاحم
30 آفات و بیماری‌ها شپشک‌ها، سوسک پوست‌خوار، بیماری‌های قارچی مخروط
31 ارزش زینتی تاج چتری منظم، سوزن‌های زیبا، تنهٔ چشمگیر
32 کاربردها در منظر پارک‌ها، بلوارها، ویلاها، طراحی مدیترانه‌ای
33 مزایا مقاوم به خشکی، باد و شوری؛ تولید پاین‌نات
34 محدودیت‌ها نیاز به فضای وسیع؛ عدم تحمل خاک‌های سنگین و اشباع‌شده
35 توصیه‌های نگهداری آبیاری منظم در سال اول؛ استفاده از خاک سبک
36 کاربرد اقلیمی در ایران مناسب: سواحل جنوبی، بوشهر، هرمزگان، کیش، چابهار، همچنین شیراز، کرمان، تهرانِ کم‌آبی
37 یادداشت طراحی برای طراحی مدیترانه‌ای بسیار ممتاز است؛ در ترکیب با زیتون، مورد و لاوندر جلوه‌ای منحصر‌به‌فرد ایجاد می‌کند.
کاج چتری