کاج چتری
کاج پینهای (Pinus pinea) که با نام کاج چتری نیز شناخته میشود، یکی از زیباترین و ارزشمندترین گونههای سوزنیبرگ مدیترانهای است. این درخت به دلیل تاج گسترده و گنبدیشکل خود، در منظر شهری و باغهای رسمی جایگاه بسیار ویژهای دارد. شکل چتری این درخت نهتنها زیبایی بصری میآفریند، بلکه سایه مناسبی برای فضاهای گرم و خشک ایجاد میکند. شاخهها در سنین بلوغ بهصورت افقی پخش میشوند و تنهٔ ضخیم، ترکخورده و زیتونی رنگ آن، ارزش بصری بسیار بالایی دارد. سوزنهای جوان باریکتر و کوتاهتر و سوزنهای مسنتر پهنتر و جفتی هستند و ظاهری منظم و متراکم به تاج میدهند.
کاج پینهای در مناطق ساحلی مدیترانه بهطور طبیعی رشد کرده و سازگاری بسیار خوبی با خشکی، گرمای تابستان، بادهای شدید و خاکهای کمعمق و آهکی دارد. یکی از ویژگیهای برجسته آن تولید دانههای خوراکی (پایننات) است که ارزش اقتصادی زیادی دارند. این گونه برای کاشت در پارکها، باغهای مدرن و کلاسیک، بلوارهای وسیع، محوطهسازی ویلاها و جنگلکاری اقلیمهای گرم و خشک بسیار مناسب است. مقاومت خوب در برابر شوری، بادهای دریایی و خاکهای فقیر، از پینهآ یک گزینه ممتاز برای طراحی منظر در نوار ساحلی ایران میسازد.
| ردیف | عنوان مشخصه | توضیحات |
|---|---|---|
| 1 | نام علمی | Pinus pinea |
| 2 | خانواده | Pinaceae |
| 3 | نام فارسی رایج | کاج پینهای، کاج چتری |
| 4 | نام انگلیسی رایج | Stone Pine, Umbrella Pine |
| 5 | خاستگاه | ناحیه مدیترانه (اسپانیا، ایتالیا، ترکیه، یونان) |
| 6 | نوع گیاه | درخت سوزنیبرگ همیشهسبز |
| 7 | ارتفاع نهایی | ۱۲ تا ۲۵ متر |
| 8 | گستره تاج | ۸ تا ۱۵ متر |
| 9 | سرعت رشد | متوسط |
| 10 | فرم تاج | چتری، گنبدی، متقارن در بلوغ |
| 11 | شکل و رنگ برگ | سوزنهای جفتی، ۱۰–۲۰ سانت، سبز روشن تا سبز تیره |
| 12 | بافت تنه | ترکخورده، قهوهای-خاکستری، با شیارهای عمیق |
| 13 | گل | مخروطهای نر زرد، مخروط ماده سبز |
| 14 | زمان گلدهی | بهار |
| 15 | میوه | مخروط گرد و سنگین ۸–۱۵ سانتیمتری؛ دانههای خوراکی (پایننات) |
| 16 | دوره خزان | همیشهسبز |
| 17 | نیاز نوری | آفتاب کامل |
| 18 | نیاز آبی | کم تا متوسط؛ بسیار مقاوم به خشکی |
| 19 | نوع خاک | شنی، لومی، آهکی، سبک تا متوسط |
| 20 | pH مناسب | ۶٫۵ تا ۸ |
| 21 | مقاومت به شوری | خوب |
| 22 | مقاومت دمایی | از °۱۵- تا °۴۵+ |
| 23 | نیاز به زهکشی | زیاد |
| 24 | فاصله کاشت | ۸ تا ۱۲ متر |
| 25 | عمق کاشت | طوقه همسطح خاک |
| 26 | نحوه تکثیر | بذر |
| 27 | دوره استقرار | ۲–۳ سال |
| 28 | سیستم ریشه | عمیق، قدرتمند، مناسب تثبیت خاک |
| 29 | هرس | حداقل؛ فقط حذف شاخههای خشک یا مزاحم |
| 30 | آفات و بیماریها | شپشکها، سوسک پوستخوار، بیماریهای قارچی مخروط |
| 31 | ارزش زینتی | تاج چتری منظم، سوزنهای زیبا، تنهٔ چشمگیر |
| 32 | کاربردها در منظر | پارکها، بلوارها، ویلاها، طراحی مدیترانهای |
| 33 | مزایا | مقاوم به خشکی، باد و شوری؛ تولید پایننات |
| 34 | محدودیتها | نیاز به فضای وسیع؛ عدم تحمل خاکهای سنگین و اشباعشده |
| 35 | توصیههای نگهداری | آبیاری منظم در سال اول؛ استفاده از خاک سبک |
| 36 | کاربرد اقلیمی در ایران | مناسب: سواحل جنوبی، بوشهر، هرمزگان، کیش، چابهار، همچنین شیراز، کرمان، تهرانِ کمآبی |
| 37 | یادداشت طراحی | برای طراحی مدیترانهای بسیار ممتاز است؛ در ترکیب با زیتون، مورد و لاوندر جلوهای منحصربهفرد ایجاد میکند. |
