جز در مواردی خاص در محوطه سازی و زمین های ورزشی به مانند زمین فوتبال و گلف که حرکت توپ و بازیکن در آن مهم است در بسیاری از مکان ها می توان جایگزینی طبیعی برای چمن انتخاب و استفاده کرد.
در این مقال به اختصار به فواید این امر و معرفی این دست از گیاهان پرداخته ایم.
نگهداری از چمن نیاز به مراقبت و توجه منظم برای اطمینان از سلامت و زیبایی آن دارد. مشملات نگهداری چمن بصورت خلاصه شامل موارد زیر است:
- گسترش و کنترل علف های هرز: کنترل علف های هرز یکی از رایج ترین مسائل در نگهداری چمن است. علف های هرز برای دستیابی به مواد مغذی، آب و نور خورشید با چمن رقابت می کنند که منجر به ظاهری لکه دار و ناخوشایند می شود. انواع رایج علف های هرز عبارتند از: قاصدک، پنجه کلاغی، شبدر و گندمک رایج و …
- آفات: چمن ها می توانند در برابر آفات مختلف مانند حشرات، مورچه ها، آبدزدک ها و ساس گندم حساس باشند. این آفات می توانند با تغذیه از ریشه یا برگ به چمن آسیب برسانند و باعث ایجاد لکه های قهوه ای یا رشد نا موزون شوند.
- بیماری: بیماری های چمن می تواند به دلیل عوامل مختلفی مانند رطوبت بیش از حد، زهکشی ضعیف، یا تکنیک های نادرست چمن زنی رخ دهد. بیماری های رایج عبارتند از: قارچ لکه قهوه ای، قارچ نقطه ای دلاری، سفیدک پودری و بیماری زنگ. این بیماری ها می توانند باعث تغییر رنگ، نازک شدن برگ های چمن یا حتی از بین رفتن کل محوطه چمن شوند.
- فشردگی خاک: رفت و آمد زیادافراد یا ماشین آلات می تواند به مرور زمان منجر به فشردگی خاک شود. خاک فشرده رشد ریشه را محدود می کند و توانایی چمن برای جذب آب و مواد مغذی مناسب را کاهش می دهد. این منجر به سلامتی ضعیف چمن و افزایش آسیب پذیری نسبت به سایر مسائل مانند علف های هرز و آفات می شود.
- تجمع بقایای خشکیده : بقایای خشکیده لایه ای از ساقه ها، ریشه ها و بقایای مرده علف است که بین سطح خاک و تیغه های علف زنده جمع می شود. تجمع بیش از حد آن از نفوذ آب به خاک جلوگیری می کند و مانع از جذب مواد مغذی توسط ریشه می شود.
- زهکشی ضعیف: چمن هایی با زهکشی ناکافی ممکن است پس از بارندگی یا آبیاری دچار غرق شدن در آب شوند. این رطوبت بیش از حد می تواند ریشه های علف را غرق کند که منجر به زرد شدن یا قهوه ای شدن لکه ها می شود.
- روش های چمن زنی نادرست: چمن زنی دیر هنگام می تواند باعث کاهش توانایی فتوسنتز شود، این امر سلامت کلی چمن را تضعیف می کند و آن را در برابر علف های هرز، آفات و بیماری ها مستعدتر می سازد.
- کمبود مواد مغذی: چمن ها برای رشد سالم به مواد مغذی ضروری مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم نیاز دارند. این امر به دلیل سربرداری مرتب چمن و حدف و خروج بخش عمده ای از گیاه رشد یافته حاد تر است. سطوح ناکافی یا نامتعادل مواد مغذی می تواند منجر به ضعف چمن، تغییر رنگ یا رشد کند شود.
برای رفع این مشکلات نگهداری، اقدامات منظم مراقبت از چمن ضروری است. این شامل تکنیک های چمن زنی مناسب (ارتفاع و دفعات مناسب)، آبیاری منظم (عمیق و ئر نوبت های طولانی تر)، کوددهی بر اساس نتایج آزمایش خاک، هوادهی برای کاهش فشردگی خاک، کاشت متراکم تر برای پر کردن نقاط خالی، کنترل علف های هرز از طریق حذف دستی یا علف کش ها (در صورت لزوم) است. مدیریت آفات از طریق روش های طبیعی یا شیمیایی (در صورت نیاز) و اطمینان از زهکشی مناسب با رسیدگی به هرگونه مشکل در آبیاری. نظارت منظم و اقدام به موقع می تواند به حفظ یک پوشش گیاهی سالم و جذاب کمک کند.
9- مشکل آبیاری: مشکل آبیاری در مناطق کم آب برای چمن در درجه اول از کمبود یا دسترسی محدود به منابع آبی ناشی می شود. در چنین مناطقی، ممکن است بارندگی ناکافی یا دسترسی ناکافی به منابع آب شیرین وجود داشته باشد که حفظ پوشش چمن سالم و سرسبز را به چالش می کشد. این موضوع می تواند چندین پیامد داشته باشد:
- کمبود آب: مناطق کم آب اغلب شرایط خشکسالی را تجربه می کنند یا به دلیل عواملی مانند آب و هوای خشک، نرخ بالای تبخیر یا بهره برداری بیش از حد از آب های زیرزمینی، منابع آبی محدودی دارند. در دسترس نبودن آب کافی، تامین میزان آبیاری لازم برای چمن را با مشکل مواجه می کند و منجر به خشکی و ناسالم شدن چمن ها می شود.
- افزایش رقابت برای منابع آب: در مناطقی با دسترسی کم آب، اغلب تقاضای زیادی برای منابع آبی محدود از بخش‌های مختلف مانند کشاورزی، صنعت و مصارف خانگی وجود دارد. این افزایش رقابت می تواند منجر به محدودیت در استفاده از آب برای اهداف غیر ضروری مانند نگهداری چمن شود.
- هزینه بالای آبیاری: در مناطق کم آب، دستیابی به آب کافی برای اهداف آبیاری می تواند گران باشد. نیاز به انتقال یا پمپاژ آب از منابع دور یا سرمایه گذاری در روش های آبیاری جایگزین مانند نمک زدایی یا تصفیه فاضلاب به هزینه کلی نگهداری چمن می افزاید.
- اثرات زیست محیطی: آبیاری بیش از حد در مناطق کم آب می تواند منجر به مسائل زیست محیطی مانند کاهش ذخایر آب زیرزمینی، افزایش مصرف انرژی برای پمپاژ و تصفیه آب و آلودگی احتمالی کودها و آفت کش های مورد استفاده در چمن ها شود.
- نگرانی های حفظ آب: در مناطقی که با کمبود آب مواجه هستند، تاکید فزاینده ای بر حفظ این منبع گرانبها وجود دارد. نگهداری محوطه های چمن کاری بزرگ در مناطق کم آب ممکن است بیهوده و ناپایدار دیده شود زیرا در مقایسه با پوشش گیاهی بومی که با شرایط محلی سازگار است، نیاز به آبیاری قابل توجهی دارند.
برای مقابله با این چالش ها، می توان رویکردهای جایگزین را اتخاذ کرد:
- استفاده از گونه های چمن مقاوم به خشکی: انتخاب گونه های چمنی که با آب و هوای خشک سازگار هستند یا تحمل خشکی بالایی دارند می تواند نیاز به آبیاری بیش از حد را کاهش دهد.
- زری اسکیپ: اجرای تکنیک‌های xeriscaping شامل طراحی مناظری است که با ترکیب گیاهان بومی، مالچ پاشی و سیستم‌های آبیاری کارآمد مانند آبیاری قطره‌ای، مصرف آب را به حداقل می‌رساند.
- سیستم های آبیاری کم مصرف: نصب سیستم های آبیاری کم مصرف مانند کنترل کننده های مبتنی بر آب و هوا، سنسورهای رطوبت خاک یا آبپاش های کم جریان می تواند مصرف آب را بهینه کرده و هدر رفت را کاهش دهد.
- کاهش سطح چمن: کاهش اندازه چمن های چمن یا جایگزینی آنها با گزینه های محوطه سازی جایگزین مانند بسترهای شنی، گیاهان بومی یا چمن مصنوعی می تواند نیاز آبی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
- برداشت آب باران: جمع آوری و ذخیره آب باران برای استفاده بعدی در آبیاری می تواند به تامین آب در دوره های خشک کمک کند.
با اجرای این استراتژی‌ها، می‌توان ضمن ترویج شیوه‌های مدیریت پایدار آب، چالش‌های آبیاری چمن در مناطق کم‌آب را کاهش داد.
چندین جایگزین طبیعی برای چمن وجود دارد که می توان از آنها در محوطه سازی استفاده کرد. این جایگزین‌ها مزایای مختلفی مانند کاهش مصرف آب، نیازهای نگهداری کم تر و افزایش تنوع زیستی به همراه دارد. در اینجا چند گزینه محبوب وجود دارد:
- گیاهان پوششی:
– شبدر: Trifolium repens شبدر گیاهی کم رشد است که به حداقل نگهداری نیاز دارد و به خشکی مقاوم است. نیتروژن به خاک اضافه می کند و آن را برای گیاهان دیگر مفید می سازد.
– آویشن: آویشن رونده یک پوشش زمینی معطر است که می تواند در مقابل رفت و آمد از خود مقاومت نشلن دهد. به آب کمی نیاز دارد و با برگ های کوچک و گل های رنگارنگ ظاهری جذاب به ارمغان می آورد.
– لیزوماکیا: لیزوماکیا یک پوشش زمینی است که به سرعت گسترش می یابد و در دو نوع سبز و زرد طلایی وجود دارد. در مناطق معتدل رشد می کند و پوشش خوبی ایجاد می کند.
– پنجه برگ راست: پنجه برگ راست با نام علمی Potentilla reptans گیاهی است بسیار مقاوم و دارای ریزوم که می تواند در باغات بین درختان مورد استفاده قرار گیرد. در صورت کاشته شدن بین دیگر گیاهان پوششی می تواند بر آنها غالب شده و آن ها را از میان ببرد.
- خزه چمنی:
– چمن های خزه ای به دلیل ظاهر منحصر به فرد و حداقل نیازهای نگهداری، محبوبیت بیشتری پیدا می کنند. خزه ها برای رشد خوب به سایه، رطوبت و خاک فشرده نیاز دارند.
– آنها احساس نرمی شبیه فرش را در زیر پا ایجاد می کنند، رطوبت را در خاک حفظ می کنند، از فرسایش جلوگیری می کنند و نیازی به چمن زنی یا کود دهی ندارند.
- علف های زینتی:
– چمن های زینتی با علف های چمن سنتی متفاوت هستند اما جذابیت بصری مشابهی دارند. آنها در ارتفاع ها، رنگ ها، بافت ها و اشکال مختلف وجود دارند.
– برخی از علف های زینتی محبوب عبارتند از: چمن چشمه، چمن ترکه با نام علمی Panicum virgatum، علف نی پر با نام علمی Calamagrostis x acutiflora و فستوکا آبی با نام علمی Festuca glauca. آنها به آب کمتری نسبت به چمن های سنتی پس از استقرار نیاز دارند.
- گیاهان بومی:
– گیاهان بومی به خوبی با آب و هوای محلی سازگار هستند و در مقایسه با گونه های غیر بومی به آب کمتری نیاز دارند. می توان از انواع نعنا، پونه، آویشن، توت فرنگی و … نام برد که مصرف خوراک و دارویی نیز دارند و تنوع و زیبایی محیط را دوچندان می سازند (زیرا نیازهای اکولوژیک گیاهان بومی با شرایط اکولوژیک منطقه کاملا منطبق است).
– استفاده از ترکیبی از گیاهان بومی مانند گل‌ها، درختچه‌ها یا درختان می‌تواند در عین حمایت از محیط زیست محلی با تهیه غذا و زیستگاه برای پرندگان و حشرات مفید، منظره‌ای جذاب ایجاد کند.
- شن یا مالچ:
– شن یا مالچ را می توان به عنوان جایگزینی برای چمن در مناطقی که تردد افراد حداقل است یا زیبایی شناسی دغدغه اصلی نیست استفاده کرد.
– شن گزینه ای است که به نگهداری خاصی نیاز ندارد و می تواند برای ایجاد مسیرها یا مناطق تزئینی استفاده شود. از طرف دیگر مالچ، به حفظ رطوبت در خاک کمک می کند و مانع رشد علف های هرز می شود.
هنگام در نظر گرفتن جایگزین های طبیعی برای چمن، مهم است که نیازهای خاص منظره خود را ارزیابی کنید، مانند قرار گرفتن در معرض آفتاب، نوع خاک، میزان تردد و در دسترس بودن آب.
